Trajanje projekta
1. 9. 2015 – 28. 2. 2017.
Rezultati projekta
Arhivska građa
do sada neobrađena arhivska građa o zatočenicima koncentracionog logora na Sajmištu sada je obrađena i dostupna on-lajn
U okviru projekta Istorijski arhiv Beograda je obradio do sada neobrađenu arhivsku građu o zatočenicima koncentracionog logora na Sajmištu (Judenlager Semlin). Kreirana je nova on-lajn baza podataka koja je sada dostupna naučnoj i široj javnosti.
Povezujući građu različitih arhivskih fondova, arhivisti Istorijskog arhiva Beograda su stvorili obimnu bazu podataka koja sadrži osnovne informacije o jevrejskim žrtvama ubijenim u koncentracionom logoru na Sajmištu, kao što su ime, prezime, ime oca, zanimanje, ali i podatke koji se tiču predratnog života beogradskih Jevreja.
Stvaranje baze podataka o žrtvama logora na Sajmištu je nastavak šire inicijative Istorijskog arhiva Beograda da se obrade i naučnoj i široj javnosti učine dostupnim podaci o žrtvama stradalim u nacističkim logorima u Beogradu, u okviru koje je pre par godina Istorijski arhiv Beograda radio na obradi podataka o žrtvama logora na Banjici.
Izložba ”Oktobar 1941”
o mesecu u kojem je zločin nad nedužnim civilima dostigao najveće razmere
Izložbu ”Oktobar 1941 – 31 dan zločina Holokausta, genocida i terora nacističke Nemačke i kolaboracionističke vlasti u Srbiji” su u okviru projekta pripremili partneri iz Centra za istraživanje i edukaciju o Holokaustu (CIEH) iz Beograda. Namera autora izložbe dr Milovana Pisarija i Nikole Radića Lucatija bila je da predstave priču o događajima u Srbiji tokom meseca oktobra 1941. godine u kojem je zločin nad nedužnim civilima dostigao najveće razmere, kada su streljački vodovi ubili hiljade Srba, Jevreja i Roma.
Mesec oktobar, takođe, predstavlja ključni period za Holokaust u Srbiji: on je istovremeno završetak prve faze – faze ubijanja jevrejskih muškaraca, i početak druge faze – faze interniranja i ubijanja jevrejskih žena i dece. U oktobru 1941. je, kako podsećaju autori, doneta odluka o osnivanju logora na Sajmištu.
U okviru aktivnosti projekta ”Eskalacija u Holokaust”, posetioci su imali priliku da izložbu posete u Beogradu, Nišu, Kragujevcu i Novom Sadu, a predstavljena je i na stručnim skupovima u Amsterdamu i Stokholmu.
Nastavni materijal ”Ester”
dramatizovane priče u formi grafičkih novela o predratnom životu Jevreja i stradanju u logoru na Sajmištu
Ester je nastavni materijal čiji najvažniji deo predstavlja kolekcija dramatizovanih priča u formi grafičkih novela o životima i stradanju naših sugrađana koji su ubijeni u logoru na Sajmištu. Prateći priče iz perspektive dece, upoznajemo njihove porodice, život pre rata, i stradanje za vreme okupacije i tokom Holokausta. Bazirane na stvarnim istorijskim događajima i ličnostima, priče se oslanjaju se na arhivsku dokumentaciju, fotografije, svedočanstva i drugu istorijsku građu.
Autor koncepta je Miško Stanišić iz partnerske organizacije Teraforming . U toku rada na zbirci Ester konsultovani su stručnjaci iz Srbije, Nemačke, Austrije i Holandije, a na realizaciji je radio stručni tim sačinjen od istoričara, pedagoga, nastavnika, stručnjaka za jevrejsku kulturu i tradiciju, preživelih Holokausta, kao i grupa ilustratora iz Srbije i Holandije.
Grafičke novele, nastavni materijal, zbirka zadataka za učenike, uputstva za nastavnike, i niz dodatnih materijala kao što su mape, istorijske fotografije i dokumenti, infografike, hronološke prezentacije istorijskih događaja itd. dostupne su na veb prezentaciji Ester.rs na srpskom i engleskom jeziku.
Publikacija ”Eskalacija u Holokaust”
zbornik stručnih radova i prezentacija prikupljenih tokom 6 međunarodnih manifestacija
Zbornik radova, prezentacija i predavanja koja su održali stručnjaci iz Srbije i iz inostranstva na 6 manifestacija, prikupio je i obradio uređivački tim projekta na čelu sa stručnjacima Odsjeka za kulturne studije Sveučilišta iz Rijeke.
Uskoro više detalja…
Međunarodne manifestacije u Srbiji, Holandiji i Švedskoj
Serija od šest međunarodnih manifestacija održana je u periodu od aprila 2016. do februara 2017.
Pored prezentacije baze podataka, izložbe i edukativnog materijala, svaka manifestacija je obrađivala dve glavne teme o kojima su diskutovali domaći i međunarodni eksperti: jednu koja se odnosi na Holokaust u Srbiji, i drugu koja tretira Holokaust u širem evropskim kontekstu, sa osvrtom na iskustva i praksu komemoracije, istraživanja i edukacije.
Pored toga, održane su i debate, radionice i predavanja koja se tiču nastave o Holokaustu, o Holokaustu kao zajedničkom evropskog istorijskom iskustvu i narativu, kao i o nizu aktuelnih evropskih izazova u suočavanju sa netolerancijom, antisemitizmom, antiromizmom i drugim temama.
Manifestacije su održane u Beogradu, Nišu, Kragujevcu i Novom Sadu (Srbija), Amsterdamu (Holandija) i Stokholmu (Švedska).
Više o programu i učesnicima možete pročitati u rubrici ”Aktivnosti” (ili kliknite na linkove na mapi).
Partneri u projektu
Istorijska pozadina
Koncentracioni logor Sajmište bio je logor smrti za jevrejske i romske žene, decu i starce iz okupirane Srbije. Za samo šest nedelja, u aprilu i maju 1942, jevrejski zatočenici Sajmišta bili su sistematski ubijani u gasnom kamionu, koji je za tu namenu bio specijalno dopremljen iz Berlina. Smatra se da je u logoru Sajmište nastradalo preko 6000 Jevreja.
Inicijativa Istorijskog arhiva Beograda
Više od 70 godina nije bilo detaljnijih podataka o žrtvama logora, sve dok arhivisti Istorijskog arhiva Beograda nisu prilikom revizije fondova 2015. godine otkrili neobrađenu arhivsku građu koja sadrži dokumentaciju i prijave smrti za više od 3000 Jevreja ubijenih u logoru Sajmište. Motivisan ovim otkrićem, Istorijski arhiv Beograda inicirao je projekat ”Eskalacija u Holokaust” kao široku međunarodnu saradnju sa ciljem da se istraže savremena iskustva i metodologije, kako bi se pronađeni materijal obradio i predstavio javnosti na najbolji i najefektniji način.
Budućnost Sajmišta – Mesto sećanja
Na mestu bivšeg logora nikada nije sagrađen memorijalni centar niti muzej. Dugo vremena, mesto na kome se nalazio logor zbog nebrige bilo je u veoma lošem stanju.
Nedavno, Skupština grada Beograda je najavila plan izgradnje stalnog Memorijalnog kompleksa na mestu logora. Muzej žrtava genocida u Beogradu i novoosnovana Komisija za Memorijalni centar prave plan za izgradnju Centra i Muzeja, koja treba da počne 2017. godine.
Dovođenjem koncentracionog logora Sajmište u centar pažnje domaće i međunarodne stručne javnosti, i stvaranjem materijala koji će budući centar moći da koristi u svom radu, projekat ”Eskalacija u Holokaust” će svakako doprineti ovom važnom zadatku.
Pokrovitelji projekta
Projekat finansiran od strane:
Izvršne agencije za obrazovanje, audiovizuelne medije i kulturu (EACEA),
u okviru programa Evropske komisije
„Evropa za građane” – Strand 1: Evropsko sećanje
Projekat su podržali:
Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije, i
Gradska uprava Grada Beograda – Sekretarijat za Kulturu
